بررسی، پیاده سازی و طراحی تاسیسات برق استخر

تاسیسات برقی استخر باید به گونه‌ای طراحی شود که ایمنی و سلامت کاربران استخر را تضمین کند و در عین حال با استانداردهای مربوط به نصب و بهره‌برداری تسهیلات شنا و استخرها در کشور و  استاندارد ملی در خصوص ایمنی برق در استخر مطابقت داشته باشد. یک خطای کوچک در پیاده سازی و طراحی سیستم برق استخر، ممکن است جان شناگران را به خطر بیندازد، چونکه همانطور که میدانید، آب و برق دو دشمن همیشگی هستند که باید برای ایجاد ارتباط بین آنها برای مکانی مثل استخر، الزاماتی را رعایت کرد و مطابق با استانداردها، طراحی  تاسیسات الکتریکی استخر را انجام نمود.

حال برای اینکه همه چیز در مورد سیستم تاسیسات الکتریکی استخر، الزامات و استانداردها و همچنین انواع خطرات احتمالی در استخر مبنی بر طراحی اشتباه در حوزه تاسیسات برقی استخر بدانید، در ادامه همراه ما باشید. این پست بیشتر از ۳ دقیقه وقت شما را نمیگیرد، ولی اطلاعاتتان را در مورد سیستم الکتریکی استخر، جکوری و سونا بسیار بالاتر میبرد. پس با ما بیایید.

الزامات تاسیسات الکتریکی استخر

برخی از الزاماتی که باید در طراحی تاسیسات الکتریکی استخر در نظر داشته شود عبارتند از:

• استفاده از تجهیزات الکتریکی با درجه حفاظت مناسب برای محیط استخر، به عنوان مثال درجه حفاظت IP65 برای تجهیزات الکتریکی استخر.
• نصب سیستم های حفاظتی در استخر مانند رله جریان دیفرانسیل، زمین‌گیر، سیستم اعلام حریق و…
• استفاده از کابل‌های خاص و مقاوم در برابر آب و رطوبت برای سیستم های برقی و الکتریکی استخر.
• تهیه نقشه های مختلف شامل نقشه الکتریکی، نقشه لوله کشی و نقشه گاز‌رسانی.
• نصب تجهیزات نورپردازی  و روشنایی و چراغ استخری در محیط استخر با درجه حفاظت مناسب و مصرف انرژی کم.
• نصب سیستم خنک کننده در محیط استخر به منظور جلوگیری از افزایش دمای آب و هوا در داخل سالن استخر.
• استفاده از سیستم فیلتراسیون و تصفیه آب استخر به منظور حفظ کیفیت آب و تمیزی استخر.
• پایش و کنترل دمای آب، رطوبت و دیگر پارامترهای مهم در محیط استخر به وسیله سیستم های کنترل و مانیتورینگ.
• تهویه مطبوع مناسب در محیط استخر به منظور جلوگیری از تشکیل ترشحات آبی و تضمین راحتی کاربران استخر.

در کل، الزامات تاسیسات برق استخر باید با استانداردهای مربوط به نصب و بهره‌برداری تسهیلات شنا و استخرها در کشور و همچنین بهترین شیوه های مهندسی و ایمنی مطابقت داشته باشد.

• مطلب مرتبط: بررسی سیستم گردش آب استخر 

استانداردهای تاسیسات الکتریکی  استخر

در محیطی‌ مانند استخر خطر شوك الکتریکی‌ به‌ علت‌ کاهش‌ مقاومت‌ بدن افزایش‌ میابد و روشن‌ است‌ که‌ طراحی‌ برق طبق مبحث 13 الزامات ویژه ای‌ را می‌ طلبد.

۱-استانداردهای‌ مورد استفاده در بخش طراحی تاسیسات برقی استخر

١-استاندارد ملی‌ ایران ش ١١٢٠٣، ”استخرهای‌ شنا- الزامات عمومی‌”

 IEC 60364-7-702 Electrical Installations of Building-(Swimming pools & other basins)

 National Electrical Code-Article 680 (Swimming Pools, Fountains & similar Installations

BS 7671-Section 702 (Swimming Pools)

٢- منطقه‌ بندی‌ حجمی‌ و الزامات

الزامات طراحی‌ تاسیسات برقی‌ در نقاط مختلف‌ استخر متفاوت هستند. بدین‌ علت‌ در استانداردهای‌ مربوطه‌، محدوده های‌ حجمی‌ استخر و اطراف آن در مناطق‌ متفاوتی‌ تعریف‌ شده اند.

الزامات استاندارد ملی‌ ایران ١١٢٠٣ در این‌ مورد براساس IEC 60364-7-702 بوده که‌ آن هم‌ با اختلافات جزئی‌ از ٧٦٧١ BS – ٧٠٢ Sectiont برگرفته‌ شده است‌. در شکل‌ زیر تعاریف‌ مناطق‌ مختلف‌ را میتوان دید :

انتخاب و نصب تجهیزات در مناطق به شرح زیر است:

۲-توضیحات سیستم‌ سیم‌ کشی‌ تجهیزات الکتریکی در استخر:

در مناطق‌ ٠ و ١و ٢ سیستم‌های‌ سیم‌ کشی‌ نباید پوشش‌ فلزی‌ قابل‌ دسترسی‌ داشته‌ باشد. پوشش‌های‌ فلزی‌ غیر قابل‌ دسترس باید به‌ هم‌ بندی‌ اضافی‌ متصل‌ شوند.

• کابل‌ها ترجیحا باید داخل‌ لوله‌‌های‌ عایق‌ قرار گیرند.
• در آب نماها در مناطق‌ ٠ و ١ سیستم‌ های‌ سیم‌ کشی‌ باید به‌ مقادیری‌ که‌ برای‌ تغذیه‌ تجهیزات همان مناطق‌ ضروری‌ است‌ محدود شود.
• در آب نماها تمهیدات اضافی‌ ذیل‌ باید در نظر گرفته‌ شود :
• کابلها در منطقه‌ صفر تا حد ممکن‌ باید دور از لبه‌ مخزن آب نما باشند و به‌ تجهیزات برقی‌ داخل‌ آب نما از طریق‌ کوتاهترین‌ مسیر متصل‌ شوند.
• در منطقه‌ ١ کابل‌ها یاید با حفاظت‌ مکانیکی‌ مناسب‌ نصب‌ شوند.

۳-حریم‌ خطوط برق و مخابرات در بالای‌ استخر

در این‌ زمینه‌ استاندارد IEC اشاره ای‌ ننموده است‌. استاندارد ١١٢٠٣ ملی‌ ایران، ارتفاع ٦ متر را برای‌ کلیه‌ خطوط برق از سطح‌ استخر حد قابل‌ قبول می‌داند. مشخصات دقیق‌ در این‌ مورد را استاندارد NEC در بند 6808 آورده است‌:

مطابق همین استاندارد، خطوط مخابراتی اعم از تلفن، رادیو و تلویزیون در ارتفاعی کمتر از 3 متر از سطح استخر نباید شوند.

استاندارد BS در مورد کابل‌های‌ مخابراتی‌، عدم وجود کابل‌ در مناطق‌ A و B را لازم می‌داند. در صورتی‌ که‌ این‌ امر ممکن‌ نباشد، رعایت‌ حریم‌ 1/5 متری‌ بیرون از منطقه‌ A الزامی‌ است‌.

٤- سیم‌ کشی‌ دفنی‌

مطابق‌ بند 680،10 استاندارد NEC سیمکشی‌ در زیر مخزن استخر یا حریم‌ 1/5 متری‌ از دیواره داخلی‌ استخر ممنوع است‌. تنها استثنا، برقرسانی‌ تجهیزات داخل‌ استخر مثل‌ چراغ روشنائی‌ است‌.

حداقل‌ عمق‌ دفن‌ در مورد فوق به‌ قرار زیر است‌:

٥- همبندی‌ در استخر

هدف همبندی‌ داخل‌ و اطراف استخر اطمینان از این‌ نکته‌ است‌ که‌ گرادیان ولتاژ در محوطه‌ استخر وجود ندارد. با این‌ روش با فرض عدم کارکرد تجهیزات حفاظتی‌، کلیه‌ نقاط هم‌ پتانسیل‌ بوده و خطر برق گرفتگی‌ وجود نخواهد داشت‌.

این‌ همبندی‌ موارد زیر را شامل‌ می‌شود :

کلیه‌ قسمتهای‌ فلزی‌ سازه، بدنه‌ چراغهای‌ زیر آب، بدنه‌ تجهیزات الکتریکی‌، تجهیزات فلزی‌، لوله‌ های‌ فلزی‌، زره کابل‌، سینی‌ های‌ کابل‌ باید به‌ یکدیگر متصل‌ گردند.

سیم‌ مسی‌ مورد استفاده برای‌ همبندی‌ نباید از AWG 8  ( ده میلیمترمربع‌ ) کمتر باشد. این‌ سیم‌ میباید تک رشته‌ بوده ولی‌ عایقدار بودن یا نبودن آن تاثیری‌ ندارد. اتصالات از طریق‌ جوش اگزوترمیک‌ یا بست‌های‌ مخصوص باید صورت گیرد.

در تصویر صفحه‌ بعد، همبندی‌ یک‌ استخر فضای‌ آزاد دیده میشود. نقاطی‌ که‌ با دایره مشخص‌ شده اند محل‌ اتصالات هستند. در مورد استخرهای‌ داخل‌ سالن‌ نیز همین‌ الزامات میباید رعایت‌ گردند.

۶- سیستم روشنایی استخر

• شدت روشنائی‌ مورد نیاز در استخر و محوطه‌ پیرامونی‌ آن بر حسب‌ لوکس‌ به‌ شرح باید باشد است‌:

• چراغ‌های‌ داخل‌ استخر باید از سیستم‌ SELV (Separatedt Etra Low Voltage) تغذیه‌ شوند.
• لبه‌ بالای‌ چراغ‌های‌ دیواره استخر حداقل‌ ٤٥ سانتیمتر پائین‌ تر از سطح‌ معمول آب در استخر قرار گیرد.
• ترانسفورماتورهائی‌ که‌ برای‌ تغذیه‌ چراغهای‌ زیر آب استفاده میشوند باید ایزوله‌ بوده و مدار ثانویه‌ آن زمین‌ نشده باشد. یک‌ مانع‌ (پرده) فلزی‌ زمین‌ شده بین‌ سیم‌ پیچهای‌ اولیه‌ و ثانویه‌ باید وجود داشته‌ باشد.
• در صورت استفاده از لوله‌ فلزی‌ از انواع برنجی‌ یا سایر فلزاتی‌ که‌ دچار زنگ‌ زدگی‌ نمی‌شوند باید استفاده نمود.
• کلیه چراغ‌های استخر باید قابلیت‌ باز شدن از محل‌ و انتقال به‌ محیطی‌ خشک‌ را جهت‌ تعمیرات و تعویض‌ لامپ‌ را داشته‌ باشند.
• از جعبه‌ تقسیم‌ نباید برای‌ تغذیه‌ چراغ در تاسیسات استخر استفاده نمود. در موقعیتهای‌ خاص فاصله‌ افقی‌ جعبه‌ تقسیم‌ کمتر از ٢/١ متر از دیوار داخلی‌ استخر نباشد.
• کف‌ جعبه‌ تقسیم‌ نیز نباید کمتر از ١٠ سانتیمتر از سطح‌ زمین‌ (یا ٢٠ سانتیمتر از سطح‌ بالای‌ آب) فاصله‌ داشته‌ باشد.
• در محاسبه‌ سطح‌ مقطع‌ کابل‌ ثانویه‌ ترانسفورماتورهای‌ ١٢ ولت‌ باید به‌ شدت جریان بالای‌ چراغ‌ها در این‌ ولتاژ و افت‌ ناشی‌ از آن توجه‌ نمود. مطابق‌ استاندارد ملی‌ ایران ١١٢٠٣ چراغ‌های‌ اضطراری‌ (ایمنی‌) مناسبی‌ باید در محل‌ استخرهای‌ روبازی‌ که‌ مجوز کار در شب‌ را دارند و یا استخرهای‌ سرپوشیده تعبیه‌ شده باشد.
• در خصوص استخرهای‌ کوچک‌ و یا خصوصی‌ که‌ در آنها نور طبیعی‌ وجود ندارد نیز باید حداقل‌ یک‌ چراغ اضطراری‌ قابل‌ حمل‌ در اطراف استخر وجود داشته‌ باشد، با این‌ قابلیت‌ که‌ امکان خروج افراد را از استخر فراهم‌ نماید
• پنجره‌ها، شیشه‌‌ها و لامپ‌های‌ تعبیه‌ شده در محیط‌ استخر باید به‌ گونه‌ ای‌ طراحی‌ و نصب‌ شده باشند که‌ باعث‌ ایجاد روشنایی‌ زننده یا خیره کننده و یا انعکاس بیش‌ از اندازه نور در سطح‌ آب استخر نشود.
• نصب‌ یک‌ پریز مجهز به‌ رله‌ نشت‌ جریان در فاصله‌ ٣ تا ٦ متری‌ دیواره داخلی‌ استخر در استخرهای‌ واحدهای‌ مسکونی‌ الزامی‌ است‌.
• وجود یک‌ کلید قطع‌ در محدوده استخر جهت‌ قطع‌ تجهیزات استخر مانند موتورها به‌ هنگام تعمیرات و سرویس‌ ضروری‌ است‌. (روشنائی‌ شامل‌ این‌ موضوع نمیشود.)

استاندارد ملی در خصوص ایمنی برق در استخر

استاندارد ملی ایران در خصوص ایمنی برق در استخر،  الزامات عمومی (استاندارد 11203) می‌باشد که توسط سازمان مدیریت صنعتی، استاندارد‌ها و مقررات فنی ایران تدوین شده است. این استاندارد شامل مواردی نظیر نصب و استفاده از تجهیزات برقی در استخر، ایمنی در برابر شوک الکتریکی، ایمنی در برابر حرارت و رطوبت،‌ مقررات مربوط به نورپردازی و دیگر موارد مرتبط با ایمنی برق در استخر است. این استاندارد برای تضمین ایمنی و جلوگیری از وقوع حوادث برقی در استخرهای عمومی و خصوصی، حائز اهمیت است.

انواع خطرات احتمالی الکتریکی در استخر

استخرها محل‌هایی هستند که برق به طور مستقیم و یا غیرمستقیم در آنها استفاده می‌شود. برای ایمنی در استخر، باید خطرات احتمالی الکتریکی را شناسایی کرد و برای جلوگیری از وقوع حوادث برقی، اقدامات لازم را انجام داد. برخی از خطرات احتمالی الکتریکی در استخرها عبارتند از:

شوک الکتریکی در استخر: آب استخرها ماده‌ای خوب برای هدایت برق است و در صورت عدم رعایت اصول ایمنی، افراد ممکن است با برق گرفتن در آب شوک الکتریکی ببینند.

خطر ایجاد آتش در استخر: استفاده از تجهیزات برقی نامناسب، برق‌گیر شدن آنها توسط آب و همچنین نورپردازی نامناسب می‌تواند خطر ایجاد آتش را افزایش دهد.

خطر ایجاد انفجار در استخر: استفاده از تجهیزات برقی نامناسب در نزدیکی استخر می‌تواند خطر ایجاد انفجار را افزایش دهد.

خطر ایجاد صدمات جسمی: استفاده از تجهیزات برقی نامناسب و نصب آنها در محل‌های نامناسب می‌تواند خطر ایجاد صدمات جسمی را برای افراد ایجاد کند.

خطر ایجاد نشتی و آسیب به تجهیزات الکتریکی استخر: نصب تجهیزات برقی نامناسب و عدم نگهداری و نظافت آنها می‌تواند خطر ایجاد نشتی و آسیب به تجهیزات را افزایش دهد.

خطر ایجاد مشکلات فنی-برقی: عدم رعایت مقررات فنی در نصب و استفاده از تجهیزات برقی می‌تواند خطر ایجاد مشکلات فنی را برای استخرها افزایش دهد.

خطر ایجاد نویز و اختلال در تجهیزات الکتریکی: استفاده از تجهیزات برقی نامناسب و عدم نگهداری و نظافت آنها می‌تواند خطر ایجاد نویز و اختلال در تجهیزات را افزایش دهد.

چه اقداماتی برای جلوگیری از خطرات الکتریکی در استخرها باید انجام داد؟

برای جلوگیری از وقوع حوادث برقی در استخرها و افزایش ایمنی، باید اقدامات زیر را انجام داد:

استفاده از تجهیزات برقی مناسب: در نصب و استفاده از تجهیزات برقی در استخرها، باید از تجهیزات با استانداردهای مربوط استفاده شود و از تجهیزات نامناسب و پیر و فرسوده خودداری شود.

نصب تجهیزات برقی در محل‌های مناسب: تجهیزات برقی باید در محل‌هایی که به درستی از لحاظ کاربری و محیطی برای نصب آنها مناسب هستند، نصب شوند. همچنین باید توجه شود که تجهیزات برقی از آب و رطوبت دور باشند.

نورپردازی مناسب: برای نورپردازی استخرها باید از تجهیزات با استانداردهای مربوط استفاده شود و نورپردازی باید به گونه‌ای باشد که خطر ایجاد آتش و شوک الکتریکی را افزایش ندهد.

استفاده از سیستم تأریض: استفاده از سیستم تأریض در استخرها می‌تواند خطر شوک الکتریکی را کاهش دهد. بنابراین، باید از نصب سیستم تأریض در استخرها استفاده شود.

بررسی و نگهداری دوره‌ای تجهیزات برقی استخر: تجهیزات برقی در استخرها باید به صورت دوره‌ای بررسی و نگهداری شوند و در صورت وجود هر گونه نشتی یا خرابی، باید به سرعت تعمیر شوند.

آموزش افراد: افرادی که در استخرها کار می‌کنند یا به آنجا مراجعه می‌کنند باید به اصول ایمنی و خطرات الکتریکی آگاه شوند و برای جلوگیری از وقوع حوادث برقی، اقدامات لازم را برای خود انجام دهند.

نصب دستگاه‌های ایمنی: نصب دستگاه‌های ایمنی مانند دستگاه‌های قطع برق در صورت وقوع خطر، می‌تواند ایمنی را افزایش دهد. بنابراین، باید از نصب دستگاه‌های ایمنی در استخرها استفاده شود.

اگر در حوزه تاسیسات برقی و مکانیکی استخر فعالیت دارید بخوانید:

اگر در حوزه تاسیسات برق ساختمان و تاسیسات مکانیک ساختمان فعالیت دارید، پیشنهاد میکنیم که در دوره های سودا شرکت کنید یا مجموعه ویدیوهای آموزشی زیر در خصوص تاسیسات استخر تهیه کنید. شک نداشته باشید سطح دانش و مهارت شما، به حداکثر رسیده و چندین سال، (حداقل ۲ سال) جلو میفتید.

مجموعه ویدئوهای آموزشی در مورد تاسیسات استخر:

آموزش جامع  تصفیه  استخر و جکوزی

آموزش طراحی سیستم تهویه مطبوع استخر

  آموزش طراحی گرمایش آب استخر و جکوزی

طراحی تاسیسات مکانیکی استخر،سونا و جکوزی

سخن آخر در مورد طراحی تاسیسات برقی استخر

تا اینجا با استاندارد ملی در خصوص ایمنی برق در استخر، استانداردهای نصب و راه اندازی تاسیسات برقی استخر و همچنین  انواع خطرات احتمالی الکتریکی در استخر آشنا شدید. حال اگر برای راه اندازی و طراحی تاسیسات الکتریکی استخر به گونه کمکی نیاز دارید، روی ما حساب کنید. تمامی خدمات تاسیسات استخر و تاسیسات برق و مکانیک ساختمان، به طور تخصصی، تحت فعالیت و نظر مستقیم مهندسین ارشد تاسیسات، ارائه میشود.