در پروژه‌های عمرانی تعدیل به معنای متعادل سازی بین قیمتهای قرارداد و شرایط روز استفاده میشود. اما تعدیل معکوس یعنی چه؟ تعدیل معکوس یعنی قیمت روز را به قیمت قرارداد برگردانیم. دلیل این کار اضافه شدن اعمال جدیدی است که در قرارداد برآورد نشده است. در ادامه مقاله به موضوع تبدیل معکوس پروژه‌های عمرانی، فرمول ضریب تعدیل معکوس، بخشنامه تعدیل معکوس قیمت جدید بیشتر میپردازیم.
در پروژه‌های عمرانی ممکن است عواملی پس از عقد قرارداد و تعیین قیمت اولیه بر هزینه و کارهای انجام شده بیافزاید. در اینجا از تعدیل یعنی متناسب کردن استفاده میشود. در پروژههایی که کارهای جدیدی اضافه شده است و باعث افزایش بودجه پروژه شده و قیمت واحد آن مشخص نیست، از تعدیل معکوس بهره میگیرند.
قیمت تمام شده کارهای انجام شده و مبالغ روز حساب شده سپس از طریق تعدیل معکوس به به مبلغ زمان قرارداد بازگردانی میشود. قیمت به دست آمده همچون بخشهای دیگر بنا به شاخص دوره کارکرد و دوره بر مبنای پیمان متناسب سازی میشود.
تعدیل معکوس قیمت جدید چیست؟
طبق بند «ج» ماده (۲۹) شرایط عمومی پیمان هنگامی که انعقاد قرارداد صورت گرفت و در خلال اجرا پروژه، اعمالی در قالب موضوع پیمان به پیمانکار دستور داده شود و در برآورد اولیه هیچگونه بودجهای در فهرست بهای منضم به پیمان برای آن تعیین نشده باشد، کار جدید نامیده میشود. پیمانکار مکلف است پس از دریافت ابلاغیه مبلغ پیشنهادی خود برای کارهای جدید را پیش بینی کرده و به همراه تجزیه و تحلیل قیمت به مهندس مشاور تحویل دهد.کار جدید به دو صورت قابل تقسیم است:
- کارهای جدیدی که در فهرست بهای منضم به پیمان آمده و تعیین قیمت شده باشد.
تا سال ۱۳۹۵ در فهرست بها این نوع کار جدید در زمینه تغییر اندازهها تلقی میشد. در سال ۱۳۹۶ به بعد کارهای جدیدی که در خلال پروژه فرمان داده شود، حتی زمانی که در فهرست بهای منضم به پیمان آمده باشد و دارای قیمت جدید هم باشد به آنالیز قیمت احتیاج دارد.
- کارهای جدیدی که در فهرست بهای منضم به پیمان نیامده و پیمانکار قیمت را با توجه به شرایط روز و دستمزد نیروی انسانی، تجهیزات و ماشینآلات، حمل و نقل، مواد و مصالح برآورد کرده و به کارفرما تحویل میدهد.
در اینجا پیمانکار قیمت تمام شده هر آیتم را بررسی میکند و به کارفرما ارائه میدهد. بعد از ارائه این قیمتها بنا بر بند «ج» ماده ۲۹ شرایط عمومی پیمان ، کارفرما یا پیمانکار با پافشاری قیمت جدید را با تعدیل معکوس بر مبنای پیمان برگرداند. در واقع قیمت جدید به دست آمده بر اساس مبالغ صرفی در زمان اجرا کار در مکان اجرا در زمان ذکر شده در قرارداد برآورد شده است.
فرمول تعدیل معکوس
فرمول محاسبه تعدیل معکوس به شکل زیر است:
ضریب تعدیل معکوس=(شاخص مبنای پیمانشاخص مبنای کار جدید)×۰.۹۵+۰.۰۵
که در آن:
- شاخص مبنای پیمان: شاخص مربوط به دوره زمانی مرجع برای قرارداد (مانند دوره سه ماهه اول یک سال مشخص)
- شاخص مبنای کار جدید: شاخص مربوط به دوره زمانی مرجع برای کار جدید یا مورد تعدیل
- ۰.۹۵ و ۰.۰۵: ضرایب استفاده شده در فرمول به عنوان وزن‌دهی به شاخص مبنای پیمان و شاخص مبنای کار جدید به ترتیب.
تعدیل معکوس برای قیمتهای جدید چگونه محاسبه میشود؟
برای محاسبه قیمت جدید در فرمول تعدیل معکوس بر اساس بخشنامه دستورالعمل نحوه تعدیل آحاد بها، باید مبلغ قیمت جدید را بر ضریب به دست آمده تقسیم کنید. عدد به دست آمده بر طبق مبنای پیمان، قیمت دورههای سه ماه را نتیجه میدهد. اگر در آنالیز بهای کار جدید ضریب بالا سری محاسبه شده و پس از تعدیل معکوس مبلغ هر واحد به دست آید، ضریب بالا سری را باید در قیمت لحاظ کرده و در صورت وضعیت هیچ ضریبی دیگری وجود نخواهد داشت. اما اگر در صورت وضعیت با بخشهای دیگری به قیمت جدید ضریب بالاسری لحاظ شود باید قیمت آن بی هیچ ضریبی ارائه داده شود. هنگام محاسبه تعدیل معکوس باید موارد زیر رعایت شود:
- شاخص دوره کارکرد: این شاخص به صورت گروهی فصل مربوط به دوره انجام هر کار میباشد.
در این بخش احتیاجی به محاسبه تعدیل معکوس و بازگردانی قیمت روز به قرارداد نیست، زیرا مبلغ از فهرست بها منضم به پیمان زمان قرارداد آمده است.
- شاخص مبنای تعدیل: شاخص مبنای پیمان است.
شاخص مبنا کار جدید با شاخص مبنا پیمان تفاوت دارد. نمیتوانیم برای محاسبه تعدیل کار جدید از شاخص مبنا پیمان استفاده کنیم. زیرا مبلغی که د کار جدید به دست آمده بر اساس مبالغ روز بوده و شامل بخشی افزایشی یا کاهشی خواهد بود.
مثالی برای تعیین ضریب تعدیل معکوس
شاخص مبنای پیمان: دوره سه ماهه اول ۹۴ (فصل هفتم رشته ابنیه) = ۴۵۰.۸
شاخص مبنای کار جدید (کاشت آرماتور در بتن): سه ماهه سوم ۹۹ (فصل هفتم رشته ابنیه) = ۱۳۸۰.۵
دوره انجام کار: سه ماهه دوم ۱۰۰ (فصل هفتم رشته ابنیه) = ۱۴۰۵.۳
قیمت کار جدید: ۲۵۰۰۰۰ ریال برای هر عدد کاشت آرماتور
حساب می‌کنیم:
ضریب تعدیل معکوس = ( ۴۵۰.۸ ÷ ۱۳۸۰.۵) * ۰.۹۵ + ۰.۰۵
محاسبه می‌کنیم و ضریب تعدیل معکوس را به دست می‌آوریم.
سپس با تقسیم قیمت کار جدید بر ضریب تعدیل معکوس، قیمت کار جدید در زمان قرارداد را به دست می‌آوریم.
مثالی دیگر:
شاخص مبنای پیمان؛ سه ماهه اول سال ۱۳۹۹ برای فصل هفتم فهرست بهای رشته ابنیه برابر ۱۹۲۱٫۶
شاخص مبنای کار جدید؛ سه ماهه اول سال ۱۴۰۱ برای فصل هفتم فهرست بهای رشته ابنیه برابر ۵۳۱۷٫۰
بهای واحد قیمت جدید؛ ۷۰۰٫۰۰۰ ریال
مقدار کل؛ ۱۰۰ کیلوگرم
مبلغ پیشنهادی پیمانکار؛ ۷۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال.
از حاصل تقسیم بهای واحد قیمت جدید یعنی ۷۰۰٫۰۰۰ ریال به فرمول زیر، مبلغ ۲۶۱٫۳۲۸٫۹۰۸ ریال حاصل می شود.
بخشنامه تعدیل معکوس قیمت جدید
برای دسترسی به جدیدترین بخشنامه سازمان برنامه و بودجه و بررسی شاخص تعدیل ۱۴۰۲ و شاخص تعدیل ۱۴۰۳ روی لینک ها کلیک کنید.
کلام آخر در مورد تعدیل معکوس
با انجام تعدیل معکوس بسیاری از هزینههای صرف شده در پروژه توجیه اقتصادی داشته و به ارزش روز برآورده میشوند. بسیاری از امور در پروژهها اضافه شده که در قرارداد اولیه نیامده با استفاده از تعدیل معکوس میتوان این هزینهها را به صورت واحد پیش بینی کرد.
