آموزش اصول و نکات اجرایی ساختمان سازی به زبان ساده
اگر شما پیمانکار هستید یا میخواهید وارد صنعت ساختمان سازی شوید قطعا باید از یک سری اصول و نکات اجرایی ساختمان سازی آگاه باشید و هوشمندانه عمل کنید. خیلی از مهندسین اجرایی در این زمینه کمی بی گدار به آب میزنند و نتیجه منفی میبینند، اما حساب شما از این افراد جداست. شما از همان ابتدای کار ساختمان سازی باید با اصول، مقررات، نکات و ضوابط ساختمان سازی آگاه باشید تا پروژه تان با موفقیت به پایان برسانید.
آموزش اصول و نکات اجرایی ساختمان سازی
در زمینه ساختمان‌سازی، فراگیری آموزش اصول و نکات اجرایی ساختمان سازی، امری بسیار حیاتی است. آموزش اصول و نکات باعث کسب مهارت‌های فنی و مدیریتی لازم برای اجرای موفقیت‌آمیز پروژه‌های ساختمانی خواهد شد. در آموزش‌های ساختمان سازی، به شیوه‌های بهینه سازی استفاده از منابع، مدیریت هزینه، ایمنی کارگران، کیفیت ساختمانی و چارت مراحل ساخت ساختمان پرداخته میشود. افراد می‌توانند توانایی‌های لازم برای انجام پروژه‌های ساختمانی را به دست آورده و به بهبود عملکرد صنعت ساختمان کمک شایانی نمایند.
مراحل ساختمان سازی به ترتیب
در ادامه مقاله، بهتر است به مراحل ساختمان سازی اشاره کنیم، البته مراحل می‌توانند بسته به نوع و اندازه پروژه متفاوت باشند، اما در اکثر موارد، مراحل ساختمان سازی عبارتند از:
- خرید زمین: قبل از شروع هر پروژه‌ای، زمین مناسب برای ساختمان‌سازی خریداری میشود.
- دریافت مجوز ساخت: پس از خرید زمین، نیاز است که مجوزهای لازم برای شروع ساختمان‌سازی از مراجع مربوطه دریافت شود.
- نقشه‌کشی و نقشه‌خوانی: نقشه‌های دقیق برای ساخت ساختمان بررسی می‌شوند.
- تجهیز کارگاه: تجهیزات و ابزارهای لازم برای شروع ساختمان‌سازی در محل کارگاه یا محل پروژه نصب و آماده می‌شوند.
- خاکبرداری: شامل حفر خاک برای ساخت پایه‌ها و ستون‌های ساختمان است.
- گودبرداری: پس از خاکبرداری، گودال‌ها برای بتن ریزی و اجرای پایه‌ها آماده می‌شوند.
- آرماتوربندی: از مراحل ساختمان سازی به ترتیب باید به آرماتوربندی اشاره کرد، سیمان‌کاران آرماتورها را در داخل گودال‌ها قرار می‌دهند تا به عنوان تقویت‌کننده‌ها برای بتن استفاده شوند.
چک لیست مراحل ساخت ساختمان
چک لیست مراحل ساخت ساختمان یک راهنمای کاربردی و کامل برای فرایند ساخت ساختمان است. چک لیست، به مهندسین عمران، معماران، مدیران پروژه و تمام افراد مرتبط با صنعت ساخت و ساز کمک می‌کند تا مراحل ساخت ساختمان را به‌طور منظم و کارآمد انجام داده و از اشتباهات احتمالی جلوگیری نمایند. برای آموزش اصول و نکات اجرایی ساختمان سازی، جدول زیر را مطالعه کنید.
| لیست مراحل | توضیحات |
| شروع کار و تهیه نقشه | تیم مهندسی و طراحی با توجه به نیازهای ساختمان و مقررات مربوطه، نقشه‌ها و طرح‌های مورد نیاز برای ساختمان را تهیه می‌کنند که شامل نقشه‌های معماری، نقشه‌های ساخت و ساز، نقشه‌های برق، پیکان‌گاری و سایر جزئیات مربوط به ساختمان است. |
| گودبرداری | با استفاده از ماشین‌های حفاری یا دستی، گودهای مورد نیاز برای پایه‌ها یا پایه‌های ساختمان حفر می‌شوند. عمق گودال‌ها با توجه به نیاز به استفاده از سازه‌های تقویتی تعیین میشود. |
| بتن‌ریزی و آرماتوربندی | پس از حفر گودها، پایه‌های ساختمان نیاز به تقویت دارند. برای این کار، ابتدا آرماتورهای فولادی (با قطر و شکل مشخص) درون گودها قرار داده می‌شوند و سپس بتن به صورت مایع روی آنها ریخته میشود تا پایه‌ها تقویت شوند. |
| قالب‌بندی و بتن‌ریزی | قالب‌های چوبی یا فلزی برای اجزای ساختمانی مانند دیوارها، ستون‌ها، پله‌ها و سایر اجزا ساخته می‌شوند. سپس بتن درون این قالب‌ها ریخته میشود و بعد از خشک شدن بتن، قالب‌ها برداشته می‌شوند. |
| انتخاب و اجرای اسکلت اصلی ساختمان | اسکلت اصلی ساختمان با ستون‌ها، تیرها و پیچ‌ها، طراحی و ساخته میشود. اسکلت معمولاً از فولاد یا بتن مسلح تهیه میشود و وظیفه حمایت و سازماندهی بارهای ساختمان را دارد. |
| دیوارچینی | شامل احداث دیوارهای داخلی و خارجی ساختمان است، که ممکن است از مصالح مختلفی مانند بلوک، آجر، یا بتن ساخته شوند. |
| پوشاندن دیوارها و گچ‌کاری | دیوارها پوشانده می‌شوند تا ظاهر زیباتری داشته باشند و شامل گچ‌کاری، نقاشی، استفاده از پوشش‌های دیواری و… میشود. |
| کف‌سازی، آب‌بندی و فرش کردن کف با ملات | کف ساختمان با استفاده از مصالح مختلف ساخته میشود. آب‌بندی، سطح‌سازی، و فرش کردن کف با ملات یا سایر مصالح در این مرحله انجام میشود تا یک سطح کف مناسب و زیبا برای ساختمان فراهم شود. |
| کاشی‌کاری دیوار | · آماده‌سازی سطح: پاک‌سازی و صاف‌سازی دیوارها به منظور آماده‌سازی برای نصب کاشی انجام میشود.
· نصب کاشی: کاشی‌ها بر روی دیوارها نصب شده و با استفاده از چسب و گروت کاشی به دیوار چسبانده می‌شوند. |
| نصب سیستم‌های پشتیبانی | نصب سیستم‌های فلزی یا چوبی که به عنوان اسکلت سقف عمل می‌کنند |
| نصب سقف | شامل، نصب مواد سقفی نظیر گچبری، تخته سه لایه یا سایر مواد ساختمانی بر روی اسکلت سقف است. |
اگر به نکات اجرایی ساختمان سازی رعایت نکنیم چه میشود؟
عدم رعایت استانداردها و نکات فنی و اجرایی در ساختمان سازی می‌تواند به کاهش کیفیت ساختمان و شکست پروژه منجر شود، که این ممکن است به ورشکستگی سازمانی، خسارت مالی بزرگ و از دست دادن اعتماد عمومی منجر شود و شکایت روی شکایت می‌آید.
همچنین نقض اصول ایمنی می‌تواند به حوادث جدی مانند حریق، سقوط سازه‌ها، یا زلزله‌هایی که در آنها ساختمان‌ها به ریزش می‌روند، منجر شود که این می‌تواند عواقب جانی و مالی گرانبهایی داشته باشد.
زمان بندی مراحل ساخت ساختمان
مهندس ساختمان، برنامه زمان‌بندی برای ساخت یک سازه ارائه می‌دهد تا فرآیند ساخت را به چند بخش تقسیم کرده و بهتر بتواند زمان بندی مراحل ساخت ساختمان و پیشرفت کار را مدیریت کند. در مطلب پیش رو می‌توان به شرح زیر از زمان‌بر بودن هر بخش اشاره کرد:
- پروژه:
پروژه، شامل برنامه‌ریزی کلی و مطالعات اولیه مربوط به ساخت سازه بوده و زمان‌برترین است. البته بسته به ابعاد و پیچیدگی پروژه، ممکن است چند هفته یا حتی ماه‌ها زمان لازم باشد.
- ابنیه:
تمام پایه‌ها و اساس‌های ساختمان در مرحله ابنیه انجام شده و نیاز به زمان و دقت زیادی دارد. معمولاً این بخش نیازمند چند هفته تا چند ماه زمان است.
- اسکلت:
اسکلت بندی بسیار مهم بوده و زمان زیادی را می‌طلبد. احتمالاً یکی از زمان‌برترین مراحل ساختمان‌سازی بوده و چند ماه تا یک سال زمان لازم دارد.
- سفت‌کاری:
بخش سفت کاری شامل اعمال ایجاد سطح تمیز و صاف بر روی اسکلت بوده و چند هفته تا چند ماه طول بکشد.
- نازک‌کاری:
اعمال نهایی و تکمیلی بر روی ساختمان، نازک کاری بوده چند ماه زمان ببرد.
- تاسیسات مکانیکی:
تاسیسات مکانیکی عبارتند از نصب تجهیزات مکانیکی مانند سیستم‌های تهویه، گرمایش و سرمایش و…
در آموزش اصول و نکات اجرایی ساختمان سازی، هر یک از بخش‌ها نیازمند زمان و توجه خاصی هستند تا به طور کامل و با کیفیت انجام شده و در نهایت ساختمان به طور استاندارد و قابل فروش تحویل داده شود.
ارزانترین روش ساختمان سازی
ساختمان سازی ارزان بستگی به عوامل مختلفی مانند موقعیت جغرافیایی، منابع محلی، مصالح ساختمانی و فناوری‌های مورد استفاده دارد. اما در کل، استفاده از مصالح محلی و قابل دسترس، استفاده بهینه از انرژی، استفاده از روش‌های ساخت سریع و کارآمد و همچنین استفاده از طراحی‌های ساده و کارا می‌تواند به ارزانترین روش ساختمان سازی کمک کند. به هر حال، همواره توجه به استانداردهای ایمنی و کیفیت ساختمان نیز بسیار مهم است.
- استفاده از مصالح محلی به جای واردات مصالح از دیگر مناطق یا کشورها می‌تواند هزینه‌های حمل و نقل را کاهش داده و ساختمان را ارزان‌تر کند. به عنوان مثال، استفاده از سنگ‌ها، خاک، شن، آجر و چوب محلی به جای فولاد و بتن وارداتی هزینه‌ها را کاهش می‌دهد.
- اصول ساخت و ساز، استفاده از فناوری‌های صرفه‌جویی در مصرف انرژی مانند عایق‌های حرارتی، سیستم‌های گرمایش و سرمایش با کارآیی بالا و نورپردازی طبیعی، هزینه‌های انرژی را کاهش دادن و ساختمان را ارزان‌تر می‌کند.
- استفاده از روش‌های ساخت پیش‌ساخته، ماژولار می‌تواند زمان و هزینه‌های ساخت را کاهش دهد.
مهم ترین نکات و اصول ساختمان سازی
۱.انتخاب زمین مناسب برای شروع ساختمان سازی از مهم ترین اصول
زمین‌ها در فرآیند ساخت و ساز به دسته‌بندی‌های مختلفی تقسیم می‌شوند:
زمین‌های لجنی: این نوع زمین‌ها با فرورفتگی‌های زیادی همراه است که باعث مشکلاتی در فرآیند ساخت میشود.
زمین‌های نرم: این نوع زمین‌ها امکان استفاده از بیل را فراهم می‌کنند و خاکبرداری در آنها به راحتی انجام میشود.
زمین‌های سخت: در این نوع زمین‌ها، خاکبرداری تنها با استفاده از کلنگ و دج ممکن است.
زمین‌های سنگی: برای شکستن این نوع زمین‌ها، از چکش‌های بادی یا مواد منفجره استفاده میشود.
در انتخاب نوع زمین مناسب برای پروژه، نیازمند تایید مهندس و کارفرما هستید.
برای محاسبه عمق یک گود، باید به دقت به تراز کف گود توجه کنید و برای محاسبه حجم عملیات خاکی، باید با توجه به نقشه و مشخصات پروژه، دستور کار و صورت مجلس‌ها اقدام کنید. واحد متر مکعب به عنوان واحد عملیات خاکی استفاده میشود.
۲.نکاتی که در قالب‌بندی ساختمان باید به آنها توجه کنید به این شکل است:
استفاده از قالب‌های فلزی: در ساختمان‌سازی از قالب‌های فلزی برای ایجاد ستون‌ها، دیوارها و سقف‌ها استفاده میشود.
معرفی قالب‌های فلزی: این قالب‌ها از ورق و پروفیل‌های فولادی ساخته می‌شوند و برای ساخت ستون‌ها، دیوارها و سقف‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
اندازه‌گیری ستون‌ها: ستون‌هایی که با قالب در تماس هستند برای اندازه‌گیری قالب‌بندی مورد بررسی قرار می‌گیرند.
تعریف چوب بست: در صورت استفاده از اصطلاح “چوب بست” باید با معنای آن آشنا باشید. چوب بست‌ها برای ثابت نگه‌داشتن قالب‌ها و انتقال نیروهای مربوط به بتن‌ریزی به کار می‌روند.
محاسبه ارتفاع: برای قالب‌بندی ستون‌ها و دیوارها به توجه به طبقه معیار محاسبه ارتفاع لازم است. در طبقه همکف معیار، ارتفاع با توجه به پی ساختمان محاسبه میشود و در سایر طبقات با توجه به طبقه‌ای که در آن هستید محاسبه میشود.
تعریف قالب‌بندی: قالب‌بندی با واحد مترمربع تعریف و محاسبه میشود.
۳.اصول ساختمان سازی، عایق‌کاری رطوبتی و حرارتی
در حالت کلی، برای عایق‌کاری رطوبتی و حرارتی، نکات زیر بسیار حیاتی می‌باشد:
دو نوع عایق‌کاری رطوبتی وجود دارد: سنتی و پیش‌ساخته. عایق سنتی اغلب با استفاده از قیر و گونی انجام میشود، در حالی که عایق پیش‌ساخته از ایزوگام ساخته میشود.
قیرگونی را می‌توان به سه دسته‌بندی زیر تقسیم کرد:
یک لایه قیر + یک لایه گونی + یک لایه قیر
یک لایه قیر + یک لایه گونی + یک لایه قیر + یک لایه گونی + یک لایه قیر
یک لایه قیر + یک لایه گونی + یک لایه قیر + یک لایه گونی + یک لایه قیر + یک لایه گونی + یک لایه قیر
استفاده از عایق رطوبتی قیر و گونی بیشتر در پی و کرسی چینی مشاهده میشود.
عموماً ایزوگام به عنوان یکی از بهترین عایق‌های رطوبتی تلقی میشود به دلیل اجرای آسان و کمترین آلودگی.
در زمان اجرای همپوشانی عایق رطوبتی، به نقشه و مشخصات فنی درج شده در آن توجه کنید. اگر اطلاعات مورد نیاز در دسترس نبود، میزان همپوشانی را ۱۰ سانتی‌متر در نظر بگیرید.
انواع مختلفی از عایق‌های حرارتی وجود دارد، شامل:
پشم شیشه
پشم سنگ
فوم پلی‌اورتان
فوم پلی‌استایرن
۴.نکات و اصول ساختمان سازی مرحله استفاده از بتن پیش ساخته
در بتن پیش‌ساخته باید از سیمان نوع ۱ استفاده شود و محاسبات مربوط به مقاطع فولادی برای میلگرد در بتن باید به صورت جداگانه انجام شود. سیمان نوع ۱ به یک نوع خاص از مواد سیمانی اشاره دارد که بر اساس استانداردهای مشخصی ساخته شده است و به عنوان یکی از گزینه‌های استفاده شده در صنعت ساختمان‌سازی شناخته میشود.
هنگام استفاده از کلمه “سطح” در جدول‌های بتنی، منظور سطح مقطع عمود بر مسیر است. برای لوله‌های سیمانی با قطرهای مختلف (۱۰، ۲۰، ۱۵ و ۲۵ سانتی‌متر) و کول‌های بتنی، واحد اندازه‌گیری متر طول استفاده میشود. اما در سازه‌هایی با بلوک‌های سیمانی توخالی و آجر سیمانی، از متر مربع استفاده میشود. برای اجرای کف با بلوک‌های بتن و سیمان توخالی با دانه رس، واحد اندازه‌گیری متر مکعب است. جدول‌های بتنی برای تهیه و نصب دال بتنی (بتن آرمه) و درپوش نهرها با واحد متر مکعب تعریف می‌شوند.
- برای اندازه‌گیری عملیات خاکی، معمولا از واحد متر مکعب استفاده میشود.
- آجر خطائی، نوعی آجر است که در ابعاد ۵×۲۵×۲۵ سانتی‌متر برای فرش کف حیاط‌ها و ساختمان‌های قدیمی استفاده می‌شد.
- در صورت نیاز به ساخت دیوار جدید کنار دیواری با ارتفاع زیاد، لاریز انجام میشود.
- زمانی که ابتدا و انتهای یک دیوار به دیوار دیگری وصل شود، آن را دیوار در تلاقی می‌نامند.
- در ساختمان‌های مسکونی بدون زیرزمین، ارتفاع پایه را معمولا بین ۳۰ تا ۵۰ سانتی‌متر از سطح زمین بالاتر می‌سازند که به آن کرسی چینی می‌گویند.
- قوس دسته سبدی ویژگی‌های زیبایی دارد و در معماری سنتی استفاده میشود.
- حداقل ارتفاع سرگیر در پله‌ها ۲ متر است.
- در سقف‌های چوبی، عمل کلافکشی ابتدا انجام میشود، سپس تراز کردن سقف در کلاف‌گذاری صورت می‌گیرد و فاصله دو تیر از ۵۰ سانتی‌متر بیشتر نمی‌شود.
- گچ بلانشه کندگیر است ولی مانند سیمان سفید دارای مقاومت زیادی است.
- برای تولید سیمان سبز، به سیمان سفید رنگ معدنی اکسید کرم اضافه میشود.
- سنگ جگری سخت و مقاوم است و رگه‌های سفیدی دارد که در مناطق مختلفی مانند سنندج و خرم‌آباد یافت میشود.
- دستگاه کمپکتور، سطوح را ویبره می‌کند و آماده‌سازی سطح را برای ساختار زیرین انجام می‌دهد.
- نصب صفحات فلزی (بیس پلیت‌ها) حدود ۴۸ ساعت پس از ریخته شدن بتن انجام میشود.
- در صورتی که خاک بسیار نرم باشد و مقاومت آن کمتر از یک کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع باشد، از فونداسیون پی صفحه‌ای استفاده میشود.
نکات نظارتی در زمان اجرای ساختمان سازی:
۱. نظارت و کنترل مرحله به مرحله:
حضور مستمر مهندس ناظر در محل پروژه برای نظارت بر حسن اجرای کار
انجام آزمایش های لازم بر روی مصالح و بتن
کنترل کیفیت اجرا در تمام مراحل با کمک ابزار، نرم افزار و ذهن تحلیلی
۲. توجه به نکات ایمنی و اجرا طبق مقررات ملی ساختمان:
استفاده از تجهیزات ایمنی مناسب توسط کارگران
رعایت الزامات ایمنی در محل کار طبق مقررات ملی
ارائه آموزش های ایمنی به کارگران قبل از اجرای کار
۳. برنامه ریزی و مدیریت پروژه:
تهیه برنامه زمان بندی دقیق برای انجام مراحل مختلف پروژه به طور شفاف
مدیریت صحیح منابع و مصالح توسط مهندسین
نظارت بر پیشرفت پروژه و انجام اقدامات لازم در صورت بروز مشکل
۴. انتخاب پیمانکار خبره و اکیپ مجرب:
انتخاب پیمانکار با تجربه و معتبر
انتخاب اکیپ های مجرب برای انجام کارهای مختلف
عقد قراردادهای شفاف و دقیق بین کارکنان و مهندسین
۵. توجه به کیفیت مصالح:
استفاده از مصالح با کیفیت و مرغوب در بازار داخلی و خارجی
تهیه مصالح از فروشگاه ها و مراکز اصلی و معتبر
انجام آزمایش های لازم بر روی مصالح توسط مهندسین
۶. دقت در اجرا:
دقت بالا در اجرای جزئیات کار در هر مرحله از ساختمان سازی
رعایت ضوابط و مقررات فنی
استفاده از ابزار و تجهیزات مناسب
۷. اجرای تاسیسات طبق مبحث ۱۴ و ۱۳:
طراحی و اجرای صحیح تاسیسات مکانیکی و برقی
استفاده از لوله ها و سیم های با کیفیت
عایق بندی مناسب تاسیسات
۸. هماهنگی بین اکیپ های مختلف:
هماهنگی بین اکیپ های مختلف برای انجام کار به صورت منظم و بدون تداخل در هر مرحله از ساختمان سازی
برگزاری جلسات منظم برای بررسی پیشرفت کار و حل مشکلات
۹. رعایت نظافت و پاکیزگی محل کار:
حفظ نظافت و پاکیزگی محل کار برای جلوگیری از بروز حادثه
جمع آوری ضایعات و نخاله های ساختمانی
۱۰. مستند سازی و گزارش گیری از مراحل ساختمان سازی:
ثبت دقیق تمام مراحل کار در قالب گزارش های روزانه، هفتگی و ماهانه
تهیه عکس و فیلم از مراحل مختلف کار
نگهداری از اسناد و مدارک مربوط به پروژه
علاوه بر موارد فوق، توجه به نکات زیر نیز می تواند مفید باشد:
استفاده از تکنولوژی های نوین در ساخت و ساز، توجه به مسائل زیست محیطی و رعایت حقوق همسایگان که بسیار مهم است و در صورت عدم رعایت ان ممکن است با شکایت های زیادی روبه رو شوید. با رعایت این نکات می توانید تا حد زیادی از بروز مشکلات و نقص در ساختمان جلوگیری کنید و ساختمانی با کیفیت و ایمن بسازید.
کلام آخر در مورد اصول ساختمان سازی
در نتیجه، آموزش اصول و نکات اجرایی ساختمان سازی بسیار حیاتی و اساسی است تا فرد بتواند مهارت‌های لازم برای انجام پروژه‌های ساختمانی را به دست آورد. مراحل ساختمان سازی، از خرید زمین تا تکمیل نهایی ساختمان، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، استفاده بهینه از منابع و اجرای صحیح هر مرحله است. چک لیست مراحل ساخت ساختمان و زمان‌بندی مراحل، ابزارهای مفیدی هستند که به مهندسین، مدیران پروژه و تیم‌های ساختمانی کمک می‌کنند تا فرایند ساخت را بهتر مدیریت کرده و به هدف خود، یعنی تحویل ساختمان به موقع و با کیفیت، برسند.
